Trong thế giới tiền điện tử đang phát triển nhanh chóng, sàn giao dịch phi tập trung (hay còn gọi là sàn DEX) đang ngày càng thu hút sự chú ý của cộng đồng. Vậy sàn Dex là gì và tại sao nó lại trở thành một xu hướng nổi bật trong lĩnh vực tài chính số? Cùng Trading Crypto tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé.
Tìm hiểu cơ bản về sàn Dex là gì?
Hãy cùng khám phá chi tiết về sàn DEX là gì để hiểu rõ hơn về cách hoạt động cũng như những ưu điểm và nhược điểm của loại hình giao dịch này.
Sàn Dex là gì?
DEX là sàn giao dịch phi tập trung, nó hoạt động trên nền tảng của các blockchain có khả năng chạy smart contract. Điều này cho phép người dùng giao dịch các loại token với nhau mà không cần thông qua bất kỳ bên trung gian nào.
DEX đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hệ sinh thái DeFi. Bởi vì khi người dùng tiếp cận với DeFi, nhu cầu đầu tiên của họ thường không phải là vay mượn, đi long/short, mà là trao đổi, mua bán các token trong hệ sinh thái (Swap).
Lợi ích khi giao dịch trên sàn Dex là gì?
DEX mang lại nhiều lợi ích cho các nhà giao dịch tiền điện tử so với CEX. Khác với CEX, DEX là phương thức giao dịch token không có lõi tập trung hoặc bên thứ ba trung gian xử lý giao dịch. Điều này ngay lập tức thu hút các nhà giao dịch tiền điện tử. Vì DEX có thể cung cấp mức phí thấp hơn, tốc độ giao dịch nhanh hơn. Nó cho phép người dùng giữ quyền kiểm soát tài sản của mình.
Trong hệ thống tiền điện tử, tính ẩn danh hoàn toàn không được đảm bảo. Tuy nhiên, các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) đã giảm đáng kể lượng thông tin cá nhân cần thiết để hoàn thành các giao dịch. Trái ngược với các yêu cầu của sàn giao dịch tập trung (CEX), như cung cấp thông tin hộ chiếu, số điện thoại, địa chỉ email và các biện pháp xác minh người dùng khác. Khi sử dụng DEX, người dùng không cần phải cung cấp nhiều dữ liệu cá nhân như vậy.
Bên cạnh đó, người dùng cũng có thể sử dụng mạng lưới Oracle phi tập trung ChainLink. Một giải pháp quan trọng cho việc cung cấp dữ liệu chính xác và bảo mật cho các sàn Dex, giúp cải thiện tính minh bạch và hiệu quả trong giao dịch phi tập trung.
Cách sàn Dex hoạt động như thế nào?
Kể từ năm 2023, DEX cho phép các nhà giao dịch tiền điện tử tiến hành các giao dịch một cách ẩn danh. Với phí giao dịch thấp hơn và ít rủi ro hơn so với các nền tảng giao dịch truyền thống. Các sàn giao dịch DEX hoạt động thông qua các cơ chế khác nhau. Nó tạo ra token proxy hoặc tạo ra tài sản kỹ thuật số đại diện cho sản phẩm của công ty. Ngoài ra, một số DEX còn sử dụng hệ thống ký quỹ phân tán và đa chủ ký.
Tất cả các giao dịch diễn ra trực tiếp giữa người dùng với nhau thông qua các quy trình tự động. Tất nhiên nó không cần đến bên thứ ba trung gian. Điều này có nghĩa là người dùng hoàn toàn kiểm soát số tiền của mình, không cần phải ủy thác cho bên thứ ba. Nó giúp hạn chế các rủi ro như mất an toàn, bị hack, hay lừa đảo. Ngoài ra, việc kiểm soát nguồn tiền và thu thuế cũng trở nên khó khăn hơn trong hệ thống DEX.
DEX có thể sử dụng nhiều công cụ khác nhau để quản lý các lệnh giao dịch. Một số DEX còn sử dụng sổ lệnh truyền thống. Tuy nhiên, đa số DEX lại dựa trên các thiết lập thuật toán. Nó được gọi là Nhà Tạo Lập Thị Trường Tự Động (Automated Market Maker – AMM).
Xem thêm: DEX – Sàn giao dịch phi tập trung là gì?
Một số ưu điểm và hạn chế của sàn Dex là gì?
Không thể phủ nhận rằng sàn DEX đã mang đến một làn gió mới cho thị trường giao dịch trực tuyến. Tuy nhiên, giống như bất kỳ mô hình mới nào, DEX cũng có cả ưu điểm và hạn chế. Cùng khám phá xem ưu nhược điểm của sàn Dex là gì nhé.
Ưu điểm của sàn Dex là gì?
Các ưu điểm chính của sàn giao dịch phi tập trung đến từ kiến trúc phân tán và không có một trung tâm quản lý đơn nhất:
Tính năng Ẩn Danh
Các sàn giao dịch phi tập trung cung cấp tính năng ẩn danh hoàn toàn cho người dùng. Hầu như nó không yêu cầu bất kỳ hình thức đăng ký nào. Do đó, dữ liệu cá nhân của người dùng không thể bị thu thập. Các nhà đầu tư không phải tuân thủ KYC và phòng chống rửa tiền (AML) hay các hình thức kiểm tra danh tính khác
Về mặt pháp lý, có một số yêu cầu bắt buộc từ chính quyền trung ương. Các DEX vẫn không thể áp dụng được những yêu cầu này. Tất nhiên, trong tương lai, các nhà lập pháp có thể tìm ra cách để quản lý DEX. Nhưng hiện tại, nhờ kiến trúc phi tập trung, giao dịch hoàn toàn ẩn danh vẫn là điều khả thi.
Tính Bảo Mật
Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất của các sàn giao dịch tập trung là nguy cơ bị tấn công. Vì các kho lưu trữ tiền tập trung của người dùng sẽ trở thành mục tiêu hấp dẫn đối với các kẻ tấn công. Phương tiện truyền thông thường xuyên đưa tin về các cuộc tấn công mạng. Chúng nhắm vào các nền tảng phổ biến. Mặc dù các biện pháp an ninh nghiêm ngặt đã được áp dụng.
DEX có một ưu điểm bảo mật quan trọng so với sàn giao dịch tập trung. Trong sàn giao dịch tập trung, các kho lưu trữ tài sản là điểm truy cập duy nhất. Ngược lại, các DEX không có bản chất lưu ký. Nó cho phép người dùng liên kết trực tiếp với ví của họ.
Không có điểm truy cập đơn lẻ nào có thể truy cập tới toàn bộ tài sản và dữ liệu của người dùng. Do đó, việc hack trở nên khó khăn hơn và ít lợi nhuận hơn. Kẻ tấn công phải đột nhập từng tài khoản cá nhân thay vì ăn cắp từ một trung tâm tập trung.
Quyền Kiểm Soát
Với DEX, các sàn giao dịch không có quyền truy cập vào quỹ của người dùng. Điều này làm giảm rủi ro tấn công mạng. Nó còn ngăn chặn sự can thiệp từ bên thứ ba như ban quản trị sàn hoặc chính quyền địa phương. Các khoản tiền sẽ không bị đóng băng và rút tiền sẽ không bị từ chối. Thêm vào đó giao dịch sẽ không bị cơ quan lập pháp chặn. Người dùng được giữ quyền kiểm soát hoàn toàn đối với tài sản của mình.
Chi phí giao dịch
Với DEX, không có bên thứ ba tham gia. Do đó chi phí giao dịch thấp hơn rất nhiều so với các sàn giao dịch tập trung. Trong khi các sàn tập trung thường sẽ tính phí cho taker và maker. Người dùng DEX chỉ cần trả tiền cho mạng lưới blockchain mà họ sử dụng để thực hiện giao dịch. Điều này giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch so với các sàn tập trung.
Nhược điểm của sàn Dex là gì?
Mặc dù những đặc điểm về cấu trúc phi tập trung và quyền kiểm soát của người dùng mang lại nhiều ưu điểm. Nhưng nó cũng dẫn tới một số khuyết điểm và vấn đề cần được xem xét.
Trải nghiệm người dùng
Các sàn giao dịch phi tập trung thường không cung cấp nhiều tính năng giao dịch nâng cao. Kể đến như lệnh cắt lỗ, giao dịch ký quỹ, công cụ phân tích kỹ thuật và cho vay so với các sàn tập trung. Người dùng cần phải làm quen với các tiện ích mở rộng trình duyệt và smart contract.
Mặc dù giao diện thường không thân thiện lắm. Hơn nữa, các nền tảng phi tập trung ít khi hỗ trợ tiền định danh. Quá trình gửi tiền vào thường phức tạp hơn so với các sàn tập trung. Tuy nhiên, các trader có thể sử dụng phương pháp Liquid staking. Đây là một phương pháp cho phép người dùng gửi (stake) tiền điện tử của họ vào một giao thức blockchain để hỗ trợ việc xác nhận các giao dịch và bảo vệ mạng lưới. Liquid staking đang trở thành một xu hướng mới, cho phép người dùng kiếm lợi nhuận từ tài sản staked của họ trong khi vẫn có thể giao dịch chúng trên các sàn Dex, mang lại tính linh hoạt và hiệu quả cao hơn cho nhà đầu tư.
Tính thanh khoản
Các sàn giao dịch phi tập trung thường gặp vấn đề về tính thanh khoản. Mặc dù họ cho phép giao dịch đa dạng các cặp tiền tệ. Tuy vậy số hưng số lượng người dùng hoạt động trên nền tảng lại còn ít. Tính thanh khoản của các sàn phi tập trung chủ yếu phụ thuộc vào mức độ hoạt động của người giao dịch. Điều này trở nên ngặt nghèo hơn khi các sàn giao dịch tập trung vẫn chiếm ưu thế trên thị trường.
Tốc độ giao dịch
Sự phân tán của các nút trên blockchain của các sàn giao dịch phi tập trung dẫn đến thông lượng giao dịch thấp hơn. Các nền tảng tập trung có thông số hiệu năng cao hơn. Nó nhờ vào sử dụng máy chủ tập trung. Do đó thời gian thực hiện giao dịch trung bình trên các sàn giao dịch tiền điện tử tập trung thường ngắn hơn đáng kể.
Tốc độ giao dịch chậm hơn trên các sàn phi tập trung có thể gây ra hiện tượng “trượt giá”. Điều này xảy ra khi giao dịch không thể được thực hiện. Do giá của các loại tiền điện tử được hoán đổi đã thay đổi.
Hỗ trợ
Việc các DEX không có bộ phận hỗ trợ khách hàng có thể ảnh hưởng đến quá trình giao dịch hoặc tài khoản của người dùng. Nếu xảy ra vấn đề, người dùng sẽ không có ai để liên hệ hỗ trợ.
Mặc dù có một số hạn chế, DEX vẫn được coi là đáng tin cậy. Nó an toàn hơn nhiều so với các nền tảng tập trung. Hơn nữa, DEX phù hợp hơn với những nhà đầu tư có kinh nghiệm, những người hiểu rõ về các rủi ro và sẵn sàng chịu trách nhiệm cho các quyết định của mình.
Các tiêu chí để phân loại sàn Dex là gì?
Sàn Dex được phân loại theo các tiêu chí khác nhau, nó nhằm giúp nhà đầu tư lựa chọn được nền tảng phù hợp. Hãy cùng xem các tiêu chí phân loại sàn Dex là gì qua phần dưới đây.
Phân loại sàn Dex theo cơ chế khớp lệnh
Đối với các sàn giao dịch tập trung (CEX), cơ chế sổ lệnh giới hạn (CLOB) thường được sử dụng để thực hiện các giao dịch của người dùng. Nguyên nhân là vì các sàn CEX thường có thanh khoản lớn. Số lượng người dùng tại đây đông đảo. Việc áp dụng cơ chế sổ lệnh giúp các lệnh giao dịch được khớp nhanh chóng.
Các sàn DEX thường có thanh khoản thấp hơn và thời gian khớp lệnh lâu hơn. Do nó phụ thuộc vào thời gian xử lý khối của blockchain. Bên cạnh đó, sàn DEX cũng là nơi giao dịch các token có thanh khoản và khối lượng giao dịch thấp. Vì vậy, cơ chế AMM được sử dụng nhằm giải quyết vấn đề này trên DEX.
Các sàn DEX sử dụng cơ chế AMM sẽ cần được cung cấp thanh khoản bởi các Liquidity Provider vào các Liquidity Pool. Khi người dùng giao dịch, tài sản của họ sẽ được quy đổi trong bể thanh khoản theo tính toán của Smart Contract. Thay vì khớp lệnh theo cơ chế sổ lệnh như trên các sàn CEX. Một số sàn DEX nổi bật sử dụng cơ chế AMM bao gồm Uniswap, Sushiswap, Balancer.
Với sự phát triển của các blockchain layer 1/layer 2 và các appchain, khả năng xử lý giao dịch và tốc độ đã được cải thiện đáng kể. Do đó, các Order Book DEX đang dần nhận được sự quan tâm nhiều hơn. Một số dự án Order Book DEX nổi bật có thể kể đến như dYdX, Serum, Orderly Network.
Phân loại Dex theo hình thức giao dịch
Các sàn DEX cũng cung cấp nhiều loại tính năng khác nhau. Kể đến như giao dịch giao ngay, giao dịch đòn bẩy và giao dịch phái sinh. Tuy nhiên, tại thời điểm hiện tại vẫn chưa có sàn DEX nào cung cấp cả 3 tính năng hoàn chỉnh. Vì vậy người dùng cần lưu ý và sử dụng đúng nền tảng phù hợp với nhu cầu.
Một số sàn DEX nổi bật với từng tính năng cụ thể bao gồm:
- Sàn giao dịch giao ngay (Spot): Curve, Pancakeswap, Balancer
- Sàn giao dịch đòn bẩy (Margin): Mango Market, Ooki
- Sàn giao dịch phái sinh (Derivatives): Perpetual Protocol, dYdX, GMX
Phân loại sàn Dex theo hệ sinh thái
Đối với các sàn CEX như Binance, OKX, Huobi, người dùng không cần quan tâm đến việc chúng thuộc hệ sinh thái blockchain nào. Tuy nhiên, đối với DEX thường được xây dựng trong các hệ sinh thái blockchain khác nhau. Mỗi hệ sinh thái sẽ có một sàn DEX đứng đầu về thanh khoản, tổng giá trị tài sản (TVL) và khối lượng giao dịch. Người dùng cần lưu ý chọn sàn DEX phù hợp với hệ mà họ đang sử dụng.
Một số sàn DEX trong từng hệ sinh thái nổi bật là:
- Ethereum/Layer 2: Curve, Sushiswap, Uniswap
- BNB Chain: Biswap, Pancakeswap
- Polygon: Curve, Quickswap, Uniswap
- Solana: Serum DEX
- Tron: Sunswap
- Cosmos: Osmosis
Đa số các sàn DEX đã chuyển sang hỗ trợ Multichain. Người dùng có thể lựa chọn giao dịch trên nhiều hệ sinh thái khác nhau. Nó không bị giới hạn trong chỉ một hệ sinh thái cụ thể. Nếu hệ sinh thái không phải là hệ sinh thái chính được sàn DEX đó hỗ trợ. Thanh khoản của hệ sinh thái đó thường sẽ thấp hơn. Điều này có thể ảnh hưởng đến giá cả giao dịch.
Xem thêm: Mở tài khoản Bybit: Khám phá thế giới Crypto
Phân loại sàn Dex theo nguồn thanh khoản
Có thể chia thị trường này thành hai loại chính:
- AMM Liquidity Center: Đây là các sàn giao dịch tự động có sở hữu và quản lý riêng các “pool thanh khoản” của họ. Các sàn này sẽ không cần phải dựa vào bên thứ ba khác để có thể đủ thanh khoản cho giao dịch.
- AMM Liquidity Aggregator: Điểm mạnh là khả năng tổng hợp thanh khoản từ nhiều nguồn khác trên cùng blockchain. Khả năng chọn được mức giá giao dịch tốt nhất khi so sánh nhiều “pool thanh khoản” khác nhau. Tuy nhiên, vẫn còn phải phụ thuộc vào AMM Liquidity Center để cung cấp thanh khoản.
Lời kết
Trading Crypto vừa chia sẻ cho bạn về sàn DEX là gì và các thông tin liên quan qua bài viết trên. Có thể nói sàn này đang cho phép người dùng tiếp cận với một cách thức trao đổi tiền an toàn hơn. Tuy nhiên, DEX vẫn chưa phổ biến rộng rãi và các vấn đề về tính pháp lý chưa được giải quyết triệt để. Mặc dù có nhiều tiềm năng, nhưng vẫn cần thời gian để trở thành xu hướng chính thống trong tương lai. Để hiểu rõ hơn về sàn Dex, hãy theo dõi các bài viết tiếp theo của chúng tôi nhé!
Câu hỏi thường gặp
Sự khác biệt giữa DeFi và sàn DEX là gì?
DeFi (Tài chính phi tập trung) là một hệ sinh thái rộng lớn bao gồm tất cả các nền tảng tài chính phi tập trung, trong khi DEX (Sàn giao dịch phi tập trung) chỉ là một phân nhánh của DeFi, đại diện cho lĩnh vực trao đổi tài sản mã hóa phi tập trung.
An toàn của DEX có cao không?
Độ bảo mật của DEX phụ thuộc hoàn toàn vào độ tin cậy và chất lượng của các hợp đồng thông minh vận hành nó. Do đó, trước khi kết nối ví cá nhân với một DEX, người dùng cần tìm hiểu kỹ về mức độ bảo mật và uy tín trên nền tảng đó.
Cách thức kiếm tiền của sàn DEX là gì?
Các sàn giao dịch phi tập trung thu phí giao dịch từ người dùng khi họ trao đổi tài sản mã hóa trên nền tảng của DEX. Phần lớn các DEX tính phí khoảng 0,25% đến 0,3% trên giá trị giao dịch.
